شرایط دریافت نمودن مرخصی به زندانیان مشهور

اکثرا حضار شدن و عدم حاضر گشتن محکومانی با در جامعه مشهور می باشند در زندان برای عموم مردم اهمیت بسیار زیادی پیدا می کند و به همین علت در بیم مردم این سوال ذهن مردم را در گیر می کند که این زندانیان در چه حالات و شرایطی این امکان را دارند که از مرخصی استفاده نمایند؟

تاثیر گذاشتن مرخصی استفاده نمودن زندانیان را می توان در مواردی مشاهده نمود که اشخاص زندانی اکثرا از چهره های مشهور و سرشناس مملکت می باشند و حاضر شدن و عدم حضور شان در زندان برای عموم مردم اهمیت بسیار زیادی پیدا می کند ؛ از حاضر شدن یا نشدن بابک زنجانی در زندان و مرخصی گرفتن حسین هدایتی مالک باشگاه استیل آذین جهت سند برای زندانی و … تا موضوع مرخصی مهدی هاشمی و نفرات سرشناس دیگر مصداق بارز این مواردی می باشند که در فضای عمومی اجتماع درباره آن بسیار مطلب و صحبت می گردد.

مقامات و مسؤولان قضایی هم دائما در برابر این نوع از ابهامات بر این مورد تاکید دارند که دریافت نمودن مرخصی به زندانیان تابع ضوابط و قواعد مختص تایین شده در قانون می باشد.

به همین علت مطابق توضیحات ذکر شده؛ این سوال پیش می آید که دیدگاه نهاد قضایی کشور ایران به مبحث اعطای مرخصی زندانیان و شرایط ارائه آن به چه صورت می باشد و در چه مواردی و با چه شرایطی به زندانیان مرخصی ارائه می گردد و این مورد به خصوص در کدام ماده قانون به آن ذکر شده است؟

قاضی ناظر وظیفه این را دارد که اعطای مرخصی به زندانیان را مورد برسی قرار دهد.

یکی از اعضای هیأت مدیره انجمن آیین دادرسی مدنی ایران در موضوع این چنین سخن می گوید: آیین‌نامه ارائه مرخصی به زندانیان، کیفیت مرخصی‌ را جهت زندانیان تایین نموده است و بر طبق آن به زندانیان، مرخصی ارائه می گردد.

ایشان مجددا ذکر می کنند که: معمولا ارائه مرخصی به صلاحدید یک هیأت نظارت در زندان انجام می گردد و قاضی «ناظر» در زندان، دستور ارائه و اعطای مرخصی را به زندانی صادر می نماید.

وی همچنین خاطر نشان می کند که: این امکان وجود دارد که ارائه مرخصی به یک زندانی، ممکن است در روز اول حضور او برای اجرای حکم صورت بگیرد که قاضیِ زندان، می تواند به دلایلی این تصمیم را اتخاذ نماید که این شخص می تواند مرخصی دریافت نماید.

وی همچنین اعتقاد دارد که : هیچگونه مانعی جهت مرخصی رفتن سریع برای زندانیان در قانون ذکر نشده است.

ایشان مجددا ذکر می کنند که: در آیین نامه مورد نظر موارد بخصوص جهت جرم هایی مثل اعدام و یا حبس مواد مخدر و زندانیانی که محکوم به چندین سال حبس در زندان می باشند هم شروط مخصوصی تایین شده که جهت محکومان به اعدام در گذشته ذکر شد که می بایست ۵ سال از محکومیت‌ شان را در زندان سپری نموده باشند تا این امکان را داشته باشند که از قانون مرخصی استفاده نماید که در حال حاضر  این مدت زمان به ۴ سال جهت رفاه حال زندانیان کاهش یافته است.

یکی از اعضای هیأت مدیره انجمن آیین دادرسی مدنی ایران این چنین بیان می کند که: بنا به مواردی که ذکر شد تشخیص و منطبق کردن شرایط مورد نیاز مرخصی زندانیان به طول کل و تماما با قاضی زندان می باشد و تفاوتی ایجان نمی کند که شخص زندانی چند روز از محکومیتش سپری شده باشد و یا چنانچه شرایط مورد نیاز جهت دریافت مرخصی برای سند برای زندانی را داشته باشد قاضی مورد نظر به او مرخصی اعطاء می نماید یا خیر.

در قسمتی بعدی هم ذکر می کند که: هنگامی که حکم قطعی و لازم‌ الاجرا می باشد از نظر قانونی و حقوقی مانعی وجود ندارد که مراحل اجرای نمودن حکم محکومان، اطلاع‌رسانی گردد و به اطلاع کلیه مردم رسانیده گردد.

آئین‌ نامه ارائه مرخصی به زندانیان جهت سند برای زندانی

از منظر دیگر این موضوع جهت بهتر روشن شدن زوایای و شرایط ارائه مرخصی زندانیان می توان به آیین نامه اجرایی سازان زندان ها و اقدامات تأمینی و تربیتی مقرر شده در کشور که مصوب ۲۰ آذر سال ۸۴ می باشد ذکر نمود و اصلاحیه های بعدی این مورد هم مورد توجه و قرار داد.

آیین نامه ذکر شده حاوی فصل ها و بخش های گوناگون و متفاونی می باشد، منبع و مرجع اصلی جهت اقدامات گوناگون این سازمان آیین نامه مورد نظر می باشد که جهت سند برای زندانی مورد نظر واقع شده است. در سومین قسمت که به مبحث «ارتباط محکوم با خارج شدن از مرکز حرفه آموزی و اشتغال یا زندان» اختصاص می یابد فصلی با عنوان مرخصی زندانیان ذکر شده است که در قسمت مورد نظر به طور شفاف و طولانی به شروظ و ضابطه های ارائه مرخصی به زندانیان ذکر شده است.

در قسمت نخستین این فصل اینطور ذکر شده است که به جهت کمک به تحکیم مبانی و رابطه خانوادگی و اجتماعی زندانیان، مرتفع شدن مشکلات مورد نیاز ، خانوادگی و قضایی، باز توانی اجتماعی و ایجاد کردن زمینه بازگشت مجدد به اجتماع و همچنین مشارکت نمودن مستمر در برنامه‌های اصلاحی و تربیتی، فرهنگی و ورزشی، حرفه‌آموزی و اشتغال، به افراد زندانی در چهار چوب مواد مربوطه به این فصل مرخصی زندانیان اعطاء میگردد. ذکر این مورد ضروری می باشد که ارائه مرخصی به زندانیان به عنوان یک حق محسوب نمی گردد و برخوردار شدن از آن می بایست متصل به رعایت مقررات مورد نظر زندان و دریافت موارد و امتیازات ذکر شده می باشد.

شرایط ارائه مرخصی به زندانیان

در ماده ۲۱۴ از این آیین نامه در خصوص ارائه شرایط مورد نیاز جهت اعطای مرخصی به زندانیان ذکر شده است که محکومین به حبس تا ۱۵ سال می بایست حداقل ‌یک ‌ششم‌ از مدت زمان حبس تایین شده و محکومین بیشتر از ۱۵ سال و حبس ابد می بایست حداقل سه سال از مدت زمان محکومیت خود را در زندان سپری کرده باشند و به علاوه محکومینی که دارای سابقه محکومیت در جرایم عمدی می بوده باشند، به ازای هر سابقه محکومیت مدت زمان یک ماه به زمان مورد نظر اضافه می‌گردد.

‌علاوه بر موارد توضیح داده شده در بالا، محکومینی که به دلیل عدم پرداخت نمودن جزای نقدی یا عدم تامین محکومیت مالی خود (موضوع ماده قانون های ۱ و ۲ قانون شیوه اجرای محکومیت‌های مالی) و یا هر دو مورد در زندان سپری می کنند، چنانچه که حداقل مدت ۳۰ روز جهت محکومیت ذکر شده حبس خود را سر کرده باشند .دارای شرایط مخصوص ارائه مرخصی می گردند.

میزان مرخصی جهت سند برای زندانی

در ماده ۲۱۵ آیین نامه در مورد حدود و میزان دریافت مرخصی زندانیان پیشنهاد شده که به محکومین حبس جرایم غیر عمدی و محکومینی که فقط به علت عدم پرداخت نمودن جزای نقدی جرم مورد نظر، دیه و یا محکومیت‌ های مالی غیر کیفری در زندان به سر می بردن چنانچه امتیازات لازم در کسب نموده باشند به قبال هر ۶۰ روز، سه تا پنج روز مرخصی تشویقی به این محکومیت جهت سند برای زندانی تعلق می گیرد.

به علاوه به محکومین سایر جرائم که امتیازات مورد نیاز و ذکر شده را دریافت نمایند چنانچه سابقه کیفری نداشته باشند و قبلا محکوم نشده باشند در جرایم عمدی به ازای هر ۹۰ روز و چنانچه سابقه دار باشند و قبلا جرمی مرتکب شده باشند در جرائم عمدی به ازای هر ۱۲۰ روز، سه تا پنج روز مرخصی تشویقی دریافت می کنند.ذکر این مورد خالی از لطف نمی باشد که این مدت زمان در دستور العمل صادره شده از جانب رئیس قوه قضاییه از سه تا پنج روز به مدت زمان ۱۰ روز افزایش داشته و تبدیل شده است.

همچنین در این ماده به این مورد هم ذکر شده است که مدت زمان استفاده مرخصی زنان سرپرست خانوار و مادرانی که فرزندان کمتر از ده سال دارند چنانچه امتیازات مورد نیاز و تایید شده را کسب نمایند و در صورتی که سابقه جرایم عمدی در پرونده آنان نباشد به ازای هر ۶۰ روز سه تا پنج روز مرخصی تشویقی دریافت می کنند.

همچنین در صورت دریافت نمودن امتیاز بیشتر از چیزی که تایین شده، امکان تمدید نمودن مرخصی تشویقی برای زندانیان محکوم در اتمام هر دوره مرخصی را شامل می شود.تایین نمودن مدت زمان تمدید مرخصی بر عهده شورای طبقه ‌بندی می باشد و در هیچ حالتی این مدت زمان از سقف مرخصی در هر دوره بیشتر شود و در صورتی که فاصله محل سکونت شخص زندانی تا محل زندان مورد نظر بیشتر از صد کیلومتر قرار گرفته باشد، بنا تشخیص شورای طبقه‌بندی و به میزان فاصله مورد نظر بین یک تا چهار روز جهت مدت زمان مسیر مورد نظر به زمان مرخصی محکوم اضافه می گردد.

در ماده ۲۱۶ به صراحت ذکر شده می باشد محکومینی که بنا به صلاحدید پزشک زندان احتیاج به بستری شدن در در بیمارستان یا مرکزی در خارج از زندان را داشته باشن بدون در نظر گرفتن شروط ذکر شده در در ماده ۲۱۴ این حق را دارند جهت یک دوره درمان و معالجه خود، برای بستری ‌شدن از مرخصی استفاده کنند و در چنانچه به ادامه بستری بیشتر از ۳۰ روز نیاز بود بنا به صلاحدید بیمارستان و تأیید نمودن پزشکی قانونی این زمان قابل تمدید و اضافه شده می باشد. در این حالت می بایست تاریخ و محل بستری به طور دقق تایین گردد تا در صورت نیاز از جانب یگان محافظت زندان بازدید و سرکشی فرد زندانی انجام گردد.

یکی از شروط بنیادی ارائه مرخصی به محکومین در ماده ۲۱۷ وابسطه به تصویب نمودن شورای طبقه‌بندی زندان و دریافت تأمین مناسب از جانب مقام قضایی مورد نظر می باشد و توضیح داده شده که تأمین مأخوذه جهت ارائه مرخصی محکومین، بر حسب نیاز بعد از تفهیم به زندانی یا وثیقه‌گذار و یا کفیل برای مرخصی‌ های جهت سند برای زندانی هم حاوی اعتبار بوده و ملاک عمل مورد نظر می باشد.

این نکته را می بایست ذکر نمود که، دادستان محل و یا رئیس حوزه قضایی بخش مورد نظر که عهده‌ دار وظایف تایین شده دادستان می ‌باشد این امکان را دارد که با توجه به شرایط مندرج در ماده مورد نظر همانطور که در بالا توضیحات ارائه شد با دریافت تأمین مناسب شخصا نسبت به ارائه مرخصی به فرد محکوم را انجام دهد و این مسئولیت را تنهایی به دوش بکشد.

شروط ارائه مرخصی به زندانیان در زمان اضطراری در ماده ۲۲۰ به صورت کامل ذکر گردیده شده و به صراحت ذکر شده که در زمان اضطراری و اتفاق افتاده حوادث غیر قابل پیش بینی متهمین و محکومینی که شرایط ذکر شده در قانون جهت دریافت مرخصی را ندارند این حق را داشته باشند بنا به صلاحدید شورای طبقه‌ بندی زندان و موافقت نمودن قاضی که حکم را صادر نموده یا رئیس حوزه قضایی مورد نظر و یا حتی مقام بازداشت ‌کننده حداکثر به ‌مدت ۱۲ ساعت در روز به شیوه تحت‌الحفظ از مرخصی استفاده نمایند.

ارائه مرخصی زودتر از روال مشمول کدام زندانیان می‌ گردد؟

لازم به ذکر می باشد که در خصوص ساماندهی زندانیان و کاهش نمودن جمعیت کیفری زندان ها دستورالعملی در ۲۹ ماده صادر گردیده است که در ماده قانون ۱۴ تا ۱۶ این دستورالعمل و با نام «توسعه فعالیت شورای طبقه بندی زندانیان و تسهیل نمودن در مرخصی ها» ذکر شده است که مورد نیاز است که شورای طبقه بندی زندانیان با ریاست قاضی ناظر زندان مورد نظر،می بایست به طور معمول هفته ای یک بار مرتبا و دائما و به صورت مستمر جلسه تشکیل نموده و در مورد شرایط مرخصی و درخواست های آزادی مشروط و عفو زندانیانی که شرایط مورد نظر در قانون را دارا می باشند و سایر مواردی که در آیین نامه اجرایی سازمان زندان ها و اقدامات تامینی و تربیتی کشور برای این شورا تعیین گشته است، تصمیم گیری مورد نظر را جهت تسهیل در مرخصی زندانیان انجام دهند.

لازم به ذکر می باشد که امتیاز مورد نیاز برای استفاده از مرخصی زندانیان درج شده در آیین نامه سازمان از عدد دویست به عدد صد تغییر و مدت زمان مرخصی در هر سری از ۳ تا ۵ روز به ۵ تا ۱۰ روز اصلاح گردیده است تا اشخاص بیشتری این امکان را داشته باشند از امتیاز مرخصی بهره لازم را ببرند و تامین مورد نیاز برای اعطای مرخصی به زندانیان، همان تامینات درج شده در ماده ۱۳۲ قانون آیین دادرسی کیفری ایران به طور کامل ذکر شده می باشد  بنابراین در خصوص محکومیت های سبک و اشخصاصی که مدت زمان باقیمانده محکومیت آنان کمتر از ۹۰ روز می باشد، و همینطور اشخاصی که از بازگشت آنان اطمینان مورد نیاز حاصل شده است، با صلاحدید قاضی ناظر زندان مورد نظر یا قاضی اجرای احکام با صادر شدن قرار التزام به قول شرف یا التزام به حضور در زمان مورد نیاز با تعیین نمودن وجه التزام در جهت سند برای زندانی ، در خصوص ارائه مرخصی به زندانیان مورد نظر تصمیم مورد نظر اتخاذ گردد.

ارائه مرخصی به زندانیان در دستور العمل جدید آیت الله رئیسی رئیس فعلی قوه قضاییه

لازم به ذکر می باشد که مدتی قبل تر در دستورالعمل ساماندهی زندانیان و کاهش جمعیت کیفری زندان ها که تاریخ بیست و سوم شهریور سال ۱۳۹۸ از جانب آیت الله رئیسی، رئیس فعلی قوه قضاییه در ۲۹ ماده ابلاغ گردید هم به مواردی در موضوع ارائه مرخصی ذکر گردیده است .به طور مثال این مورد که شورای طبقه بندی زندانیان به ریاست قاضی اجرای احکام کیفری به صورت منظم و مستمر تشکیل جلسه داده و با دریافت نمودن نظریه مددکار اجتماعی معاونت اجرای احکام زندان مورد نظر، در مورد در خواست‌ های مرخصی زندانیان واجد شرایط، آزادی مشروط آنان، موارد نظام‌ های آزادی و نیمه آزادی و آزادی زیر نظارت سامانه‌های الکترونیکی تعیین شده، عفو زندانیان که شرایط ذکر شده را دارا می باشند و بقیه مواردی که در قانون آیین دادرسی کیفری بخصوص ماده ۵۵۳ قانون مورد نظر و آیین نامه اجرایی سازمان برای این شورا تعیین گشته است تصمیم مورد نظر را بنا به صلاحدید گرفته شود.

تبصره شماره یک : تا تصویب آیین نامه مبحث ماده ۵۲۰ قانون آیین دادرسی کیفری، دادستان‌ها و روسای حوزه‌های قضایی بخش مورد نظر با در نظر گرفتن ماده فوق و موارد تایین شده در آیین نامه اجرایی سازمان مورد نظر، در صورت نیاز شخصا این امکان را دارد که به برسی درخواست مرخصی زندانیان در موارد توضیح داده شده برسی نماید.

تبصره شماره دو : رئیس کل دادگستری استان محل اقامت زندانی با ارائه پیشنهاد مدیر کل زندان‌ های استان مورد نظر چنانچه مورد نیاز بود نسبت به تعیین دادرس علی البدل در زندان حوزه قضایی هر شهرستان اقدام مورد نیاز را انجام دهند تا در مورد ارائه مرخصی به محکومان مالی و رسیدگی به درخواست ‌های این زندانیان در خصوص بر تقسیط، تبدیل جزای نقدی و آزادی مشروط تصمیم نهایی و مورد نظر را بگیرند.

تبصره شماره سه : چنانچه مددکار اجتماعی معاونت اجرای احکام به تعداد کافی حضور نداشته باشد، از نظریه مددکار اجتماعی زندان مورد نظر می توان استفاده نمود.

تبصره شماره چهار : سازمان ملزم می باشد تمام فعالیت ‌های محکومان در زندان را برای نظارت و برسی و سنجش اقدامات مورد نظر اصلاحی و تربیتی، اتقان مصوبات شورای طبقه بندی و جهت نتیجه گیری مراجع قضایی بر اساس موارد مورد نظر امتیاز مورد نظر به هر بخش را تفکیک کند.

قوه قضائیه در بازار داغ شایعات اطلاع‌رسانی سریع کند

یکی از وکیل های سرشناس پایه یک دادگستری هم در این موضوع این چنین نظر خودش رو ذکر می نماید که: موضوعاتی همانند زندانی شدن، مرخصی رفتن زندانی، آزاد شدن یا فرار از زندان جهت بعضی از محکومانی که جزو اشخاص مشهور جامعه می باشند حبر داغ خبر گذاری ها و مردم می باشند و به همین علت موقعیت و جایگاه سیاسی و اجتماعی اغلب موجب انتشار بعضی از شایعات بی محتوا و کذب در خصوص این افراد می شود.

ایشان در مطلبی دیگر اینچنین می گویند که: در خصوص جناب یکی از متهمینی که قبلا داستان سابق استان تهران بوده است که این موضوع این چنین ذکر شد که این فرد در خارج از زندان به سر می برند، در خصوص فرد معروف دیگری هم هم بازار شایعات قوت گرفت که ایشان با ارائه سند برای زندانی به یکی از کشور های مجاور فرار کرده اند این مورد را می بایست در نظر داشت که این قبیل شایعات همیشه وجود دارند و خواهند داشت.

این وکیل همچنین در خصوص اینکه آیا انتشار نمودن تصویر های افراد محکوم که در حال گذاراندن دوران محکومیاتشان به سر می برند قانونی می باشد یانه اینچنین توضیح دادند : منتشر نمودن عکس و تصاویر افراد محکوم که در حال گذاراندن دوران محکومیاتشان به سر می برند ، خلاف قانون و غیر قانونی می باشد.طبق اصل ۳۹ قانون اساسی هتک حرمت و حیثیت شخصی که به حکم قانون دستگیر، بازداشت، زندانی یا تبعید شده باشد به هر عنوان که باشد، ممنوع و دارای مجازات تعیین شده در قانون می باشد.

در قانون کشور ایران اینگونه تعریف شده است که که منتشر نمودن تصاویر زندانی تحمیل مجازات مضاعف و تحقیر بر محکوم می باشد و فاقد وجاهت قانونی و شرعی می بوده و ممنوع می باشد.